هر کسی که مدتی را در عرصه کسب و کار اینترنتی ایران سپری کرده باشد، با اصطلاحاتی همچون کالی لینوکس، اوبونتو، دبیان و غیره آشنا شده است. مشترک همه این موارد، واژه لینوکس است که امروزه جایگاه ویژه‌ای در ادبیات فناوری اطلاعات پیدا کرده است. لینوکس یک سیستم‌عامل متن‌باز و رایگان برای دسکتاپ و سرور محسوب می‌شود.

انعطاف‌پذیری، هزینه پایین و کاربردهای فراوان باعث شده تا لینوکس آمار شگفت‌انگیزی از خود به جای بگذارد. در سال 2022، تمامی 500 سوپرکامپیوتر و 25 سایت برتر دنیا از لینوکس استفاده می‌کنند. همچنین حدود 96.3 درصد یک میلیون سرور رده بالای جهان، لینوکس را به عنوان سیستم‌عامل انتخاب کرده‌اند. این آمارهای شگفت‌انگیز نشان از نفوذ بالای ساخته لینوس توروالدز در میان اهالی شبکه، فناوری اطلاعات، کسب وکارهای مجازی و حرفه‌های مرتبط با اینترنت دارد.

در ادامه این مقاله آموزش رایگان لینوکس، به مباحثی همچون مفهوم لینوکس، اوبونتو، دبیان، نصب و دانلود لینوکس، مقایسه آن با سایر سیستم‌عامل‌ها و اشتباهات رایج مبتدیان خواهیم پرداخت.

لینوکس چیست؟

لینوکس سیستم‌عاملی مانند ویندوز، iOS و مک‌اواس است. اندروید، محبوب‌ترین سیستم‌عامل این کره خاکی، نیز از سیستم‌عامل لینوکس قدرت می‌گیرد. سیستم‌عامل نرم‌افزاری است که تمام منابع سخت‌افزاری دسکتاپ یا لپتاپ شما را مدیریت می‌کند. به زبان ساده‌تر، سیستم‌عامل رابط بین نرم‌افزار و سخت‌افزار سیستم شما است. نرم‌افزارها بدون سیستم‌عامل (OS) عمل نمی‌کنند.

سیستم‌عامل لینوکس از چندین بخش تشکیل شده‌است:

• بوت‌لودر: نرم‌افزاری است که فرآیند بوت را در کامپیوتر شما مدیریت می‌کند. بوت‌لودر برای بسیاری از کاربران، تنها یک صفحه معرفی است که چند لحظه بالا می‌آید و می‌رود تا سیستم بوت شود.
• کرنل: جزئی از یک کل به‌نام لینوکس است. کرنل هسته سیستم به‌شمار می‌رود که پردازنده، حافظه رم و دستگاه‌های خارجی را مدیریت می‌کند. پایین‌ترین سطح سیستم‌عامل همان کرنل است.
• سیستم Init: اینیت اولین فرآیندی است که هنگام بوت‌شدن سیستم آغاز می‌شود. این سیستم در حال اجرا می‌ماند تا زمانی که کامپیوتر خاموش شود.
• دیمن: به سرویس‌هایی می‌گویند که در پس‌زمینه اجرا می‌شوند (پرینت، صدا، برنامه‌ریزی و…). این سرویس‌ها می‌تواند در طول بوت‌شدن یا هنگام وارد‌شدن به دسکتاپ شروع به‌کار کنند.
• سرور گرافیکی: سیستمی فرعی است که گرافیک‌ها را روی مانیتور نمایش می‌دهد. سرور گرافیکی را معمولا سرور X یا فقط X می‌نامند.
• محیط دسکتاپ: آن بخشی است که کاربران با آن تعامل برقرار می‌کنند. محیط‌های دسکتاپ زیادی وجود دارند که می‌توانید از بینشان انتخاب کنید (گنوم، سینامون، Mate، Pantheon، Enlightenment، KDE، Xfce و…). هر محیط دسکتاپی چندین برنامه داخلی دارد (از قبیل مدیریت فایل، ابزار پیکربندی، مرورگرهای وب و بازی‌ها)
• برنامه‌ها: محیط‌های دسکتاپ مجموعه کاملی از برنامه‌ها را ارائه نمی‌دهند. لینوکس مانند ویندوز و مک‌اواس، هزاران هزار عنوان نرم‌افزاری باکیفیت دارد که به‌سادگی پیدا و نصب می‌شوند. اکثر توزیع‌های مدرن لینوکسی ابزاری اپ‌ استورمانند دارند که فرآیند نصب برنامه‌ها را متمرکز و تسهیل می‌‌کند. برای مثال، اوبونتو لینوکس دارای Ubuntu Software Center (تغییر نام تجاری از GNOME Software) است که در آن به‌راحتی می‌توان بین هزاران اپ جستجو و دانلود کرد.

چرا از لینوکس استفاده کنیم؟

سوالی است که بسیاری می‌پرسند. چرا وقتی سیستم‌عامل کنونی‌مان برای دسکتاپ، لپتاپ و سرور به‌درستی کار می‌کند، باید محیط کاملا جدیدی را از صفر یاد بگیریم و خودمان را اذیت کنیم؟

برای آن‌که به این سوال پاسخ بدهیم، سوال دیگری را مطرح می‌کنیم، آیا واقعا سیستم‌عامل کنونی شما «به‌درستی» کار می‌کند؟ یا هر روز درگیر موانعی از جمله ویروس‌، بدافزار، کاهش سرعت، خرابی سیستم، هزینه بالای تعمیرات و پرداخت لایسنس هستید؟

لینوکس بهترین پلتفرم برای شمایی است که هنوز با مشکلات بالا دست و پنجه نرم می‌کنید. در حال حاضر، لینوکس به معتبرترین زیست‌بوم‌ کامپیوتری روی زمین تبدیل‌ شده‌است. زمانی که چنین اعتباری را با هزینه صفر ریال راه‌اندازی ترکیب کنید، کامل‌ترین گزینه را در بین پلتفرم‌های دسکتاپ خواهید داشت.

متن بازبودن لینوکس به چه معناست؟

لینوکس تحت لیسانسی متن باز توسعه داده‌ می‌شود. جامعه متن باز به چندین اصل معتقد است:

• آزادی کامل برای اجرای برنامه با هر هدفی
• آزادی کامل برای یادگیری نحو کارکرد برنامه و تغییر آن برطبق نیازهای خود
• آزادی کامل برای ارسال نسخه‌های لینوکس برای دیگران
• آزادی کامل برای ارسال نسخه‌های لینوکس اصلاح‌شده توسط خودتان برای دیگران

چنین نکاتی برای درک جامعه متن باز لازم است؛ جامعه‌ای که همه با هم برای ایجاد پلتفرم لینوکس تلاش می‌کنند. لینوکس بدون شک تجلی سیستم‌عاملی «از مردم و برای مردم» است. اصولی که در بالا ذکر کردیم، همچنین یکی از مهم‌ترین معیارهای افراد برای انتخاب لینوکس هستند. آزادی، آزادیِ استفاده و آزادیِ انتخاب مهم‌ترین جنبه‌های این پلتفرم به‌شمار می‌روند. همچنین، جامعه فعال این هسته به آموزش رایگان لینوکس در سراسر دنیا پرداخته‌است.

تاریخچه لینوکس به چه زمانی بازمی‌گردد؟

تاریخ کرنل متن باز لینوکس با لینوس توروالدز گره خورده است. او که دانشجوی دانشگاه هلسینکی به شمار می‌رفت، در سال 1991 کدنویسی را آغاز کرد. مهم‌ترین انگیزه لینوس از ساخت کرنل لینوکس، پیداکردن جایگزینی بهتر برای MINIX بود. این سیستم‌عامل، برپایه یونیکس و برای صنعت آموزشی توسعه داده شده‌بود. از مشکلات مینیکس این بود که کاربران نمی‌توانستند به دلخواه خود آن را تغییر دهند یا به‌طور رایگان توزیع کنند.

لینوس، کرنل لینوکس را با استفاده زبان برنامه‌نویسی C و برپایه کارهای ریچارد استالمن در پروژه گنو توسعه داد. کار روی پروژه چند سال بعد به اتمام رسید و نسخه 1.0 لینوکس در سال 1994 منتشر شد. چیزی نگذشت که ردهت و Suse به اولین توزیع‌های برپایه کرنل لینوکس تبدیل شدند.

لینوکس در سال‌های بعد محبوبیت چشمگیری پیدا کرد. این هسته محبوب در طی یک دهه توانست به هزاران دسته از محصولات راه پیدا کند و از طرف شرکت‌های بزرگی مانند Compaq، اچ‌پی و دل پشتیبانی شود. به علاوه، دل اولین تولیدکننده‌ای بود که لینوکس را برای خط تولید تمام محصولات خود ارائه داد.

دو دهه که از حیات لینوکس گذشت، ده‌ها توزیع مختلف از آن منتشر شد که اکثرا کار دست توسعه‌دهندگان علاقمند به لینوکس بود. اوبونتو امروزه مشهورترین توزیع از هسته لینوکس است که بیش از 25 میلیون کاربر در سراسر دنیا دارد. لینوکس گرچه از محبوبیت بالا و فزاینده ویندوز مایکروسافت و مک‌اواس اپل رضایت ندارد، با این‌حال هنوز به مخاطبان خاص خود خدمت‌رسانی می‌کند.

لینوکس در برابر مک اواس و ویندوز – مقایسه سیستم‌عامل‌ها

سه سیستم‌عامل‌ محبوب و اصلی شاید از لحاظ فنی آن‌چنان تفاوتی نداشته باشند، اما سیاست‌های متفاوتشان نقش پررنگی را در تصمیم‌گیری کاربران بازی می‌کند. در ادامه به بررسی تفاوت‌های بین لینوکس، ویندوز و مک اواس می‌پردازیم.

هزینه

تقریبا تمام نسخه‌های منشعب‌شده از هسته لینوکس رایگان هستند. همه به‌راحتی می‌توانند آن‌ها را دانلود و روی سیستمشان نصب کنند. یکی از معایب این روش، عدم پشتیبانی رسمی از سیستم‌عامل است که به لطف آموزش‌های گسترده لینوکسی می‌توان از آن چشم‌پوشی کرد.

ویندوز اما دارای یک نسخه فریمیوم و محدود است که کاربران می‌توانند آن را بعدا ارتقا دهند. ویندوز روی همه سیستم‌ها نصب می‌شود و از این لحاظ محدودیتی ندارد.

مک اواس سیستم‌عامل مخصوص شرکت اپل به‌شمار می‌رود که تنها روی مک نصب می‌شود. از آن‌جایی که دستگاه‌های گران‌قیمت مک‌بوک ایر، مکب‌بوک پرو و آی‌مک تنها دریافت‌کنندگان مک اواس هستند، تهیه آن به منابع مالی خاص خودش نیاز دارد.

سازگاری با نرم‌افزارها

به لطف استفاده گسترده کاربران از ویندوز و مک، این دو سیستم‌عامل به ترتیب دارای بیشترین نرم‌افزارهای سازگار هستند. این مسئله برای لینوکس صدق نمی‌کند، اما چند سال گذشته روند سازگاری نرم‌افزارها با لینوکس تغییر کرده‌است. یکی از دلایل آن محبوبیت بی‌حد و حصر توزیع‌هایی مانند اوبونتو برشمرده می‌شود.

کیفیت و سازگاری با سخت‌افزارها

در حوزه سازگاری سیستم‌عامل و سخت‌افزار بدون شک اپل حرف اول را می‌زند. ساخت باکیفیت‌ترین سخت‌افزار موجود در بازار به همراه طراحی سیستم‌عاملی مخصوص به آن باعث شده تا ویندوز و گنو / لینوکس هرگز به پای چنین تطبیق‌پذیری نرسند.

با این‌حال، از مزیت‌های لینوکس و ویندوز این است که می‌توان آن‌ها را روی هر سخت‌افزاری نصب کرد. بدین ترتیب، اگر سخت‌افزار قدیمی و ضعیفی دارید، یکی از نسخه‌های سبک و سریع لینوکسی به دردتان می‌خورد.

سادگی استفاده

ویندوز و مک اوای به‌طور کلی سیستم‌عامل‌های دوست‌داشتنی و ساده‌ای به‌شمار می‌روند. درباره لینوکس اما به توزیعی بستگی دارد که انتخاب می‌کنید. برای مثال، استفاده از اوبونتو به راحتی ویندوز است، اما آرچ به درد کاربران حرفه‌ای کامپیوتر می‌خورد.

امنیت و پایداری

با اینکه دسترسی به کدهای لینوکس وجود دارد، اما این مسئله نه‌تنها تهدید محسوب نمی‌شود بلکه یک فرصت است. متن بازبودن لینوکس باعث شده تا مشکلات و باگ‌ها به‌راحتی شناسایی شده و همه برای رفع آن تلاش کنند. از سوی دیگر، ویندوز به‌خاطر حجم بالای کاربران، فضای خوبی را برای انواع ویروس‌ها و بدافزارها فراهم کرده‌است.

جامعه و فرهنگ

گنو / لینوکس فرصتی طلایی به‌شمار می‌رود برای افرادی که می‌خواهند از عملکرد سیستم‌عامل سر دربیاورند، آن را اصلاح کنند و پروژه‌های مبتنی بر آن را انجام دهند. کدهای لینوکس در اختیار همگان قرار دارد و جامعه آنلاین آن عظیم است.

طرفداران لینوکس علاقمندان به نرم‌افزار و تکنولوژی هستند که می‌خواهند دانش خود را با دیگران به اشتراک بگذارند. مک اواس نیز بین افراد خلاق از قبیل طراحان کاراکتر، تدوین‌کنندگان ویدیو، انیماتورها و… محبوب است. در نهایت، کاربران ویندوز اغلب افراد عمومی و سازمانی هستند که برای کار از ویندوز استفاده می‌کنند.

توزیع لینوکس چیست؟

نسخه‌های مختلفی از لینوکس توسعه داده‌شده تا پاسخگوی نیاز همه کاربران باشد. چه کاربر تازه‌وارد باشید و چه خاک صحنه‌خورده سیستم‌عامل‌ها، بالاخره یکی از چندین طعم مختلف لینوکس به مذاقتان خوش خواهد آمد. به هریک از طعم‌های لینوکس، توزیع می‌گویند. تقریبا همه توزیع‌های لینوکس به‌طور رایگان دانلود، روی سی‌دی یا USB ریخته و نصب می‌شوند. با ادامه آموزش لینوکس همراه باشید تا به درک جامعی از توزیع‌های لینوکسی برسیم.

توزیع‌های محبوب لینوکسی

از آن‌جایی که هرکسی می‌تواند نسخه دلخواه خود را برپایه لینوکس گسترش دهد، توزیع‌های زیادی در بازار وجود دارد. با این‌حال، همیشه برخی از توزیع‌ها بیشتر استفاده می‌شوند یا بیشتر مناسب سرور هستند یا شرکتی قدرتمند پشت آن‌ها قرار دارد. در ادامه می‌خواهیم به معرفی کلی محبوب‌ترین توزیع‌های لینوکس بپردازیم.

توزیع‌های لینوکسی دبیان محور

پکیج deb برای توزیع دبیان لینوکس در سال 1993 ساخته شد. دبیان یکی از قدیمی‌ترین توزیع‌های لینوکس است که گزینه محبوبی برای ایجاد توزیع‌های جدیدتر برپایه آن نیز به‌شمار می‌رود. توزیع‌های مشهوری که از بسته .deb استفاده می‌کنند، عبارتند از:

• دبیان
• اوبونتو
• لینوکس مینت
• استیم اواس

دبیان

یان مرداک در سال 1993، توزیع تازه‌ای از لینوکس را معرفی کرد که علنا از روی فلسفه گنو توسعه داده شده‌بود. او نام دبیان را روی توزیع مخصوص خودش گذاشت که ترکیبی از اسم دبرا (نامزدش) و خودش بود. دبیان روزهای اولیه قرار بود تنها پروژه‌ای کوچک باشد، اما امروزه یکی از بزرگترین پروژه‌های متن باز به‌شمار می‌رود.

دبیان سیستم‌عاملی جهانی است که از بیشتر معماری‌های پردازنده پشتیبانی می‌کند و در محیط سرور نیز محبوبیت بالایی دارد. دبیان گرچه به نرم‌افزاری پایدار و مسحکم شناخته شده، با این‌حال دارای گونه‌های متفاوتی نیز هست. دبیان‌های مختلفی به نام‌های پایدار قدیمی، پایدار، آزمایشی، ناپایدار و تجربی وجود دارد. هرچه از پایدار قدیمی به سمت تجربی بروید، نسخه‌های ناپایدارتری از نرم‌افزار را خواهید یافت. دبیان از دو مدیر پکیج apt و aptitude برای مدیریت پکیج‌ها استفاده می‌کند.

اوبونتو

اوبونتو در سال 2004 و برپایه دبیان ناپایدار معرفی شد. امروزه این توزیع بیشترین تعداد کاربر و محبوبیت را دارد. همچنین، اوبونتو نسخه‌ای از لینوکس است که با حواشی بسیاری احاطه شده‌است. اوایل اوبونتو با گنوم دسکتاپ آغاز کرد، اما بعدها محیط دسکتاپ خود را به نام یونیتی توسعه داد. این نسخه از لینوکس فرآیند نصب ساده‌ای دارد که آن را بین کاربران تازه‌کار محبوب کرده‌است. اوبونتو برای مدیریت پکیج‌ها از Apt و بازوی گرافیکی خود به نام Ubuntu Software Center استفاده می‌کند.

لینوکس مینت

لینوکس مینت توزیع محبوبی برپایه اوبونتو است. در آغاز کار، مینت تنها اوبونتویی با کدک‌های چندرسانه‌ای و درایورهای اختصاصی از پیش نصب‌شده بود. با این‌حال، مینت تاکنون رشد خوبی کرده و جایگزین محبوبی برای اوبونتو به‌شمار می‌رود.

توزیع‌های لینوکسی برپایه RPM

ردهت قالب بسته RPM را برای استفاده در توزیع لینوکس خود ساخت. محبوب‌ترین توزیع‌های برپایه RPM عبارتند از:

• ردهت اینترپرایز لینوکس (RHEL)
• سنت‌اواس / سنت‌اواس استریم
• اوراکل لینوکس
• فدورا
• اپن‌سوس
• مجیا
• آلمالینوکس
• راکی لینوکس

فدورا

فدورا توزیع بالادستی نسخه تجاری ردهت اینترپرایز لینوکس یا همان RHEL به‌شمار می‌رود. ویژگی خاص فدورا استفاده از فناوری و پکیج‌های تازه‌تر در دنیای متن باز نسبت به RHEL است. این توزیع مانند ردهت از پکیج منیجر yum استفاده می‌کند.

اپن‌سوس

اپن‌سوس ابتدا ترجمه آلمانی اسلک‌ویر لینوکس را شروع کرد، اما در نهایت توزیع مخصوص خود را رشد داد. بیشتر شهرت اپن‌سوس به‌خاطر محیط دسکتاپ KDE و پایداری است. این توزیع برای مدیریت پکیج‌ها از zypper و بخش گرافیکی خود، به‌نام Yast Software Center، استفاده می‌کند.

مجیا

مجیا لینوکس که برپایه مندریک لینوکس توسعه داده شده، توزیع واقعا جدیدی از لینوکس است. مجیا فرآیند نصب و استفاده آسانی دارد. این توزیع از urpmi و drakrpm برای مدیریت پکیج‌ها بهره می‌برد.

دیگر توزیع‌های لینوکس

آرچ لینوکس

آرچ لینوکس از پکیج‌های pkg.tar.xz استفاده می‌کند و دارای مدیر پکیج خود به‌نام pacman است. فرآیند نصب‌کردن آرچ هیچ‌گونه جلوه گرافیکی ندارد و همه در محیط ترمینال رخ می‌دهد. این قضیه ممکن است برای کاربران تازه لینوکس کمی ترسناک باشد. فلسفه پشت آرچ، ساده و احمقانه‌بودن است (KISS: Keep it simple, stupid). آرچ در برخی از نسخه‌های محبوب تازه‌کارها مانند مانجارو لینوکس نیز نفوذ کرده‌‌است.

اسلک‌ویر لینوکس

قدیمی‌ترین توزیع لینوکسی که امروزه استفاده می‌شود، اسلک‌ویر نام دارد. پاتریک والکردینگ در سال 1992 این توزیع را بنیان‌گذاری کرد. اسلک‌ویر دارای پکیج منیجر نیست و مدیران سیستم یا کاربران عادی، نرم‌افزار آن را کامپایل می‌کنند. بسته‌های اسلک‌ویر به سادگی سورس کد هستند. شما اگر می‌خواهید چیزهای زیادی درباره لینوکس یاد بگیرید، از اسلک‌ویر استفاده کنید.

گنتو لینوکس

گنتو برپایه سیستم مدیریت پکیج portage است. فرآیند نصب‌کردن این توزیع لینوکسی دشوار است و حتی می‌تواند چندین روز طول بکشد. مزیت چنین رویکردی این است که نرم‌افزار تنها روی سخت‌افزاری خاص اجرا می‌شود. Portage مانند اسلک‌ویر از سورس کد اپلیکیشن استفاده می‌کند. شما اگر ایده گنتو را دوست دارید، اما به‌دنبال سیستم ساده‌تری هستید، سابایون لینوکس را پیشنهاد می‌کنیم.

محیط‌های کاربری گرافیکی در لینوکس

زمانی که توزیع مناسب خود را انتخاب کردید، نوبت به انتخاب دسکتاپ منیجر می‌رسد. کاربران ویندوز تنها می‌توانند از یک دسکتاپ منیجر استفاده کنند، اما کاربران لینوکسی دستشان برای استفاده از محیط‌های دسکتاپ باز است. محیط دسکتاپ یا رابط کاربری گرافیکی (GUI) همان چیزی است که روی مانیتور نمایش داده می‌شود. به زبان دیگر، GUI به ظاهر سیستم می‌گویند. مدیر دسکتاپ‌های محبوب شامل KDE، Gnome، Xfce، سینامون و LXDE می‌شود.

KDE

KDE احتمالا پیشرفته‌ترین مدیر دسکتاپ در بازار است که از سال 1996 توسعه داده شده‌است. این رابط به‌طور پیشفرض چندین برنامه موردنیاز کاربر را دارد که برای یک محیط دسکتاپ کامل ضروری به‌شمار می‌رود. KDE از قابلیت‌هایی بهره می‌برد که در دیگر دسکتاپ منیجرها یافت نمی‌شود. ورک‌اسپیس KDE، پلاسما نام دارد. ترکیب پلاسما با دیگر برنامه‌های KDE تبدیل به KDE Software Compilation یا به اختصار KDE SC می‌شود.

توزیع‌های محبوبی که از KDE استفاده می‌کنند:

• اپن‌سوس
• اسلک‌ویر
• لینوکس مینت
• Kubuntu
• مجیا

گنوم

گنوم دسکتاپ منیجری به‌شمار می‌رود که کامیونیتی لینوکس برای کامیونیتی لینوکس ساخته‌است. این محیط دسکتاپ مثال فوق‌العاده‌ای از نحو عملکرد جامعه متن باز به‌شمار می‌رود. با استفاده از افزونه‌ها به‌راحتی می‌توان گنوم را گسترش داد. به منابع عجیب و غریبی نیاز ندارد و انتخاب مناسبی برای سخت‌افزارهای قدیمی و کند است. توزیع‌های محبوبی که از گنوم استفاده می‌کنند:

• دبیان
• اپن‌سوس
• فدورا
• سنت‌اواس
• RHEL

سینامون

سینامون انشعابی از مدیر دسکتاپ گنوم محسوب می‌شود که جامعه لینوکس مینت آن را توسعه داده‌است. در این رابط گرافیکی، ظاهر گنوم 2 با شمایلی مدرن‌تر بازطراحی شد. حداقل منابع سخت‌افزار موردنیاز برای سینامون، مشابه همان منابع گنوم است.

Xfce

این رابط گرافیکی، انتخاب معرکه‌ای برای سیستم‌های قدیمی به‌شمار می‌رود. دو ویژگی اصلی Xfce، سبکی و سرعت بالا است. مشخصات سیستمی که Xfce نیاز دارد، تنها یک پردازنده 300 مگاهرتزی و 192 مگابایت رم است. توزیع‌های محبوبی که از Xfce استفاده می‌کنند:

• دبیان
• ایکس اوبونتو
• فدورا
• اپن‌سوس

LXDE

LXDE که برپایه ویندوز منیجر اپن‌باکس ساخته شده، یکی دیگر از دسکتاپ منیجرهای سبک و سریع است و به درد کامپیوترهای قدیمی می‌خورد. توزیع‌های محبوبی که از LXDE استفاده می‌کنند:

• ال اوبونتو
• دبیان
• اپن‌سوس
• لینوکس مینت

یونیتی

کنونیکال، یونیتی را برای توزیع اوبونتو لینوکس توسعه داده‌است. اوبونتو تاکنون تنها نسخه‌ای محسوب می‌شود که از یونیتی استفاده می‌کند. یونیتی نسبت به اکثر محیط‌های گرافیکی، منابع سخت‌افزاری بیشتری می‌خواهد. شما به پردازنده 1 گیگاهرتزی و 1 گیگابایت رم برای اجرای یونیتی نیازمند هستید. البته، این مشخصات حداقلی هستند که یونیتی را به کندی اجرا می‌کنند. برای یونیتی، هرچه منابع سخت‌افزاری بیشتری داشته باشید، بهتر است.

آموزش مفصل کار با خط فرمان لینوکس

آشنایی با خط فرمان لینوکس

معرفی خط فرمان و ویژگی های آن

خط فرمان لینوکس یا ترمینال، ابزار اصلی برای تعامل با سیستم عامل لینوکس است. از طریق خط فرمان می توانید دستورات را وارد کرده و سیستم عامل را کنترل کنید.

ویژگی های خط فرمان لینوکس:

• امکان اجرای دستورات سیستمی
• پشتیبانی از خروجی رنگی برای خوانایی بهتر
• تاریخچه دستورات قبلی
• تکمیل خودکار دستورات
• امکان اجرای اسکریپت ها
• دسترسی به فایل سیستم و دایرکتوری ها

راه اندازی خط فرمان و تنظیمات آن

برای راه اندازی خط فرمان لینوکس کافیست ترمینال را باز کنید. در بیشتر محیط های گرافیکی لینوکس مانند Gnome یا KDE، با اجرای برنامه Terminal می توانید ترمینال را باز کنید.

بعضی از تنظیمات مفید خط فرمان:

• تغییر رنگ زمینه و متن خط فرمان برای خوانایی بهتر
• تغییر فونت خط فرمان
• تنظیم تعداد سطرهای تاریخچه
• فعال کردن تکمیل خودکار دستورات

دستورات پایه خط فرمان

دستورات پایه ای که در خط فرمان لینوکس باید بدانید:

• ls : نمایش محتویات دایرکتوری
• cd : تغییر دایرکتوری جاری
• mkdir : ساخت دایرکتوری جدید
• rm : حذف فایل
• mv : جابجایی و تغییر نام فایل
• cp : کپی کردن فایل
• cat : نمایش محتوای فایل
• less : مشاهده صفحه به صفحه فایل
• head/tail : نمایش ابتدا/انتهای فایل
• grep : جستجو در فایل
• man : راهنمای دستورات

دستورات پیشرفته خط فرمان

دستورات مدیریت فایل و دایرکتوری

• touch : ایجاد فایل خالی
• mkdir : ساخت دایرکتوری
• rmdir : حذف دایرکتوری خالی
• mv : جابجایی و تغییر نام فایل/دایرکتوری
• cp : کپی فایل/دایرکتوری
• rm : حذف فایل یا دایرکتوری
• ln : ایجاد لینک نمادین
• find : جستجو و پیدا کردن فایل
• du : بررسی فضای اشغال شده
• df : بررسی فضای خالی دیسک
• tar : بایگانی و فشرده سازی

دستورات جستجو و پردازش متن

• grep : جستجوی متن در فایل ها
• sed : جایگزینی و ویرایش متن
• awk : پردازش الگومحور متن
• sort : مرتب سازی متن
• wc : شمارش کلمات در متن
• diff : مقایسه دو فایل متنی
• uniq : حذف تکراری ها از متن
• cut : برش قسمتی از متن

دستورات مدیریت کاربر و دسترسی

• useradd/userdel : افزودن و حذف کاربر
• passwd : تغییر رمز عبور کابر
• su : تغییر کاربر جاری
• chmod : تغییر دسترسی فایل
• chown : تغییر مالکیت فایل
• chgrp : تغییر گروه مالک فایل

دستورات شبکه و ارتباطات

• ping : بررسی اتصال شبکه
• traceroute : مسیریابی ارتباط شبکه
• ip : مدیریت تنظیمات آی پی
• netstat : نمایش اتصالات و پورت های باز شبکه
• ftp : ارتباط اف تی پی با سرور
• ssh : اتصال امن شل
• wget : بارگیری فایل از وب

دستورات نظارت بر سیستم و فرآیندها

• top : نمایش فرآیندهای در حال اجرا
• ps : نمایش فرآیندها
• kill : خاتمه فرآیند
• bg/fg : فرآیند پس زمینه/جلو زمینه
• df : فضای خالی دیسک
• du : فضای اشغال شده دایرکتوری
• free : حافظه خالی سیستم
• uptime : زمان فعال بودن سیستم

ترفندها و نکات کاربردی خط فرمان

خط فرمان توکار

می توان با استفاده از ترفندهایی مانند کلیدهای جهتی، ترکیب کلیدی ctrl+r برای جستجو در تاریخچه، و دستوراتی مانند !$ برای تکرار آخرین دستور، کار با خط فرمان را سریع تر و آسان تر کرد.

اسکریپت نویسی خط فرمان

می توان با نوشتن اسکریپت با زبان هایی مانند Bash در لینوکس، دستورات خط فرمان را خودکارسازی کرده و کارهای تکراری را ساده کرد.

خودکارسازی ورودی و خروجی

با استفاده از هدایت دهنده های ورودی و خروجی مانند < ، << ، > ، >> می توان ورودی و خروجی دستورات را به فایل هدایت کرد و خودکارسازی کرد.

آموزش نصب و راه اندازی سرورهای لینوکس

نصب و راه اندازی آپاچی

معرفی آپاچی و کاربردهای آن

آپاچی یکی از محبوب ترین وب سرورهاست که بر پایه لینوکس کار می کند. از آپاچی می توان برای میزبانی وب سایت ها و برنامه های وب استفاده کرد.

نصب آپاچی در لینوکس

معمولا آپاچی در بسته های نرم افزاری اکثر توزیع های لینوکس موجود است. در دبیان با دستور زیر می توان آن را نصب کرد:

sudo apt install apache2

در ردهت/سنت او اس می توان از YUM استفاده کرد:

sudo yum install httpd

پیکربندی آپاچی

پیکربندی های آپاچی در فایل /etc/apache2/apache2.conf قرار دارد. مهمترین تنظیمات شامل:

• تعیین دایرکتوری ریشه وب سرور (DocumentRoot)
• فعال کردن ماژول های مورد نیاز مانند rewrite
• تنظیمات مربوط به امنیت و دسترسی

مدیریت سایت ها و میزبانی وب

فایل های سایت در دایرکتوری /var/www/html قرار می گیرند. با تنظیمات VirtualHost می توان از یک آپاچی برای چندین سایت استفاده کرد.

نصب و راه اندازی Nginx

معرفی Nginx و ویژگی های آن

Nginx یک وب سرور سبک و قدرتمند بر پایه لینوکس است که برای میزبانی سایت های پرترافیک مناسب است.

ویژگی های Nginx:

• سبک و پرسرعت
• قابلیت میزبانی سایت های زیاد
• مدیریت بار ترافیک بالا
• پشتیبانی از HTTPS و SSL

مراحل نصب Nginx

در Debian/Ubuntu:

sudo apt update
sudo apt install nginx

در RHEL/CentOS:

sudo yum install epel-release
sudo yum install nginx

پیکربندی Nginx

فایل پیکربندی اصلی Nginx در مسیر /etc/nginx/nginx.conf قرار دارد. می توان آدرس سایت، دایرکتوری ریشه وب، و سایر تنظیمات را در این فایل تعیین کرد.

مدیریت سرویس ها و وب سرور

با دستور systemctl می توان سرویس nginx را مدیریت کرد:

sudo systemctl start nginx
sudo systemctl enable nginx

جمع‌بندی

لینوکس یکی از محبوب ترین سیستم عامل های مورد استفاده برای سرورها و ابررایانش در سراسر جهان است. قدرت، انعطاف پذیری، امنیت و هزینه پایین از ویژگی های بارز لینوکس هستند.

در این مقاله سعی شد مفاهیم پایه لینوکس، انواع توزیع های محبوب آن مانند اوبونتو و دبیان و همچنین نحوه نصب و استفاده از آن به صورت مختصر توضیح داده شود. لینوکس ابزاری قدرتمند برای ادمین های سیستم و شبکه، برنامه نویسان و توسعه دهندگان وب و مدیران سرورها و زیرساخت های اینترنتی است و آشنایی با آن می تواند مهارت های ارزشمندی را به همراه داشته باشد.