در دنیایی که هر روز با داده‌ها و اطلاعات حساسی سروکار داریم، حفظ امنیت سیستم‌عامل‌ها اهمیت بسیار زیادی پیدا کرده است. لینوکس و ویندوز، دو سیستم عامل پرکاربردی هستند که هر کدام دارای ویژگی‌ها و چالش‌های امنیتی منحصربه‌فردی هستند. در این مقاله از آموزش لینوکس به مقایسه جامع و عمیق امنیت این دو سیستم‌عامل می‌پردازیم تا درک بهتری از نقاط قوت و ضعف آن‌ها در زمینه امنیت به‌دست آورید.
تاریخچه امنیتی لینوکس و ویندوز
برای اینکه بهتر بتوانیم روند بهبود و تکامل امنیت در این دو سیستم‌عامل را مشاهده کنیم و متوجه شویم که آیا امنیت در لینوکس و ویندوز به‌طور مداوم بهبود پیدا کرده یا نه، باید تاریخچه امنیتی آن‌ها را بررسی کنیم. همچنین این کار باعث می‌شود تا ضمن بررسی مشکلات و حفره‌های امنیتی گذشته، متوجه شویم که هر سیستم‌عامل چگونه با آن‌ها برخورد کرده است. این کار بینش مفیدی در مورد رویکرد امنیتی هر سیستم‌عامل می‌دهد.
برای شروع، بیایید تاریخچه سیستم‌عامل لینوکس را با یکدیگر بررسی کنیم؛ لینوکس در اوایل دهه ۱۹۹۰ با الهام از UNIX طراحی شد؛ یک سیستم‌عامل که با تمرکز بر چند کاربره بودن و امنیت بالا طراحی شده بود. به همین خاطر، لینوکس از همان ابتدا با ویژگی‌های امنیتی مانند دسترسی‌های مبتنی بر نقش و جداسازی کاربران طراحی شد.
با گسترش استفاده از لینوکس در اواخر دهه ۱۹۹۰ تا ۲۰۰۰، توجه بیشتری به امنیت آن شد. پروژه‌هایی مانند SELinux (Security-Enhanced Linux) توسط NSA توسعه یافت و به بهبود امنیت لینوکس کمک کرد.
امروزه لینوکس به‌خاطر کاربرد گسترده‌ای که در سرورها و سیستم‌های حساس دارد، به‌عنوان یکی از امن‌ترین سیستم‌عامل‌ها شناخته می‌شود.
و اما تاریخچه ویندوز؛
ویندوز در اواخر دهه ۱۹۸۰ و در اوایل دهه ۱۹۹۰، ابتدا برای استفاده شخصی و با تمرکز کمتر بر امنیت طراحی شد. این موضوع باعث شد تا در اوایل دهه ۲۰۰۰، ویندوز هدف اصلی بسیاری از ویروس‌ها و بدافزارها شود.
مایکروسافت در اواسط دهه ۲۰۰۰ با انتشار ویندوز XP SP2 تمرکز بیشتری بر افزایش امنیت ویندوز گذاشت. این شامل بهبود فایروال، به‌روزرسانی‌های امنیتی مکرر و معرفی Windows Defender بود.
امروزه ویندوز ۱۰ و ۱۱ با ویژگی‌های امنیتی پیشرفته مانند Windows Hello ،BitLocker و Windows Security بهبود یافته‌اند؛ اما همچنان به دلیل محبوبیت بالا، هدف بسیاری از حملات سایبری هستند.
ساختار امنیتی لینوکس در مقابل ویندوز: تحلیل فنی
برای اینکه متوجه شویم دقیقا چه تفاوت‌هایی از نظر امنیتی بین این دو سیستم‌عامل وجود دارد، بیایید به جدول زیر نگاه کنیم:
| ویژگی | لینوکس | ویندوز |
| مدل دسترسی | مبتنی بر دسترسی‌های کاربر و گروه‌ها با استفاده از سیستم فایل‌های مجوز (Permissions) | مدیریت دسترسی مبتنی بر کنترل لیست دسترسی (ACL) و گروه‌های کاربری |
| مدیریت بسته‌ها و به‌روزرسانی‌ها | مدیریت بسته‌های متن‌باز با استفاده از مخازن مختلف | مدیریت بسته‌ها و به‌روزرسانی‌ها از طریق Windows Update |
| سطح دسترسی | جداسازی قوی با استفاده از chroot و سایر تکنیک‌های مشابه | جداسازی کاربران و فرایندها با استفاده از (User Account Control (UAC |
| امنیت شبکه | ابزارهای قدرتمند مانند iptables/netfilter | فایروال ویندوز و ابزارهای امنیتی مجتمع |
| سیستم‌های امنیتی پیشرفته | SELinux و AppArmor برای کنترل دسترسی‌های پیشرفته | Windows Defender, BitLocker برای محافظت و رمزنگاری داده‌ها |
| محیط اجرایی و برنامه‌ها | اغلب محیط‌های اجرایی متن‌باز و قابل بررسی | محیط‌های اجرایی و برنامه‌های متعلق به مایکروسافت و شرکای تجاری |
| پشتیبانی | گسترده و متنوع، توسط جامعه متن‌باز | پشتیبانی رسمی از مایکروسافت و اسناد تخصصی |
بر اساس اطلاعات این جدول، می‌توان به نتایج کلیدی زیر دست پیدا کرد:
- لینوکس و ویندوز رویکردهای متفاوتی به امنیت دارند. لینوکس با تمرکز بر جداسازی کاربران و دسترسی‌های مبتنی بر نقش، و ویندوز با تمرکز بر سهولت استفاده و مدیریت دسترسی‌ها.
- لینوکس انعطاف‌پذیری بیشتری در سفارشی‌سازی و تنظیمات امنیتی ارائه می‌دهد، در حالی که ویندوز کنترل متمرکزتری بر امنیت و به‌روزرسانی‌ها دارد.
- لینوکس در محیط‌های سرور و تعبیه‌شده محبوب‌تر است، در حالی که ویندوز در محیط‌های کاربری عمومی و تجاری گسترده‌تر استفاده می‌شود.
برای بهبود امنیت لینوکس و ویندوز از چه ابزاری می‌توانیم استفاده کنیم؟
با توجه به اینکه حفظ امنیت سیستم‌عامل‌ها از اهمیت زیادی برخوردار است، مهم است که مدیران سیستم و کاربران از بهترین ابزارها برای حفاظت سیستم‌عامل‌های خود استفاده کنند.
برخی از مهم‌ترین ابزارهای موجود برای افزایش امنیت لینوکس و ویندوز عبارتند از:
برای لینوکس
- SELinux
ابزار SELinux یا Security-Enhanced Linux یک ماژول امنیتی است که توسط NSA (آژانس امنیت ملی آمریکا) توسعه پیدا کرده و به کنترل دسترسی‌های برنامه‌ها و فرایندها کمک می‌کند.
- AppArmor
یک سیستم مجوز مبتنی بر نقش است که به مدیریت دسترسی برنامه‌ها به منابع سیستمی کمک می‌کند.
- iptables/netfilter
ابزاری برای تنظیم قوانین فایروال و مدیریت ترافیک شبکه است که در سیستم‌عامل‌های مبتنی بر لینوکس است. این ابزار به کاربران اجازه می‌دهد تا قوانین دقیقی برای کنترل ترافیک شبکه ورودی و خروجی تعیین کنند. این ابزار برای افزایش امنیت و مدیریت دقیق ترافیک شبکه در سرورها و سیستم‌های لینوکسی استفاده می‌شود.
- ClamAV
این ابزار یک آنتی‌ویروس متن‌باز و رایگان است که برای سیستم‌عامل‌های مبتنی بر یونیکس از جمله لینوکس طراحی شده است. برای تشخیص انواع مختلف بدافزارها می‌توانید از ClamAV استفاده کنید.
- rkhunter
ابزار rkhunter یا Rootkit Hunter یک ابزار امنیتی متن‌باز است که برای تشخیص روت‌کیت‌ها، بک‌دورها (backdoors) و سایر تهدیدات امنیتی مخفی در سیستم‌های عامل مبتنی بر یونیکس و لینوکس طراحی شده است. این ابزار از طریق خط فرمان اجرا می‌شود و برای کمک به مدیران سیستم در شناسایی نشانه‌های نفوذ به سیستم‌هایشان به کار می‌رود.
برای ویندوز
- Windows Defender
این ابزار به‌طور مداوم به‌روزرسانی می‌شود و در برابر انواع مختلف بدافزارها از سیستم‌عامل محافظت می‌کند.
- BitLocker
یک ابزار رمزنگاری داده‌ها است که توسط مایکروسافت برای سیستم‌عامل ویندوز ارائه شده است. BitLocker به کاربران امکان می‌دهد تا داده‌های ذخیره‌شده بر روی دیسک‌های سخت و دیگر واحدهای ذخیره‌سازی را رمزنگاری کنند تا از دسترسی غیرمجاز به اطلاعات جلوگیری شود. این ابزار به‌عنوان یک راه‌حل رمزنگاری قوی و قابل اعتماد برای کاربران ویندوز شناخته می‌شود و به‌ویژه برای محافظت از داده‌ها در لپ‌تاپ‌ها و دیگر دستگاه‌های قابل حمل که در معرض خطر دزدیده شدن هستند، مفید است.
- Windows Firewall
ابزار Windows Firewall به کاربران اجازه می‌دهد تا ترافیک ورودی و خروجی را کنترل کنند که این امر در جلوگیری از حملات شبکه‌ای مهم است. این فایروال به‌عنوان یک سد دفاعی بین کامپیوتر کاربر و اینترنت یا سایر شبکه‌ها عمل می‌کند، با هدف جلوگیری از دسترسی‌های غیرمجاز و حفاظت از کامپیوتر در برابر تهدیدات امنیتی.
- UAC
ابزار UAC یا User Account Control یک ویژگی امنیتی در سیستم‌عامل‌های ویندوز است که از ویندوز ویستا به بعد در این سیستم‌عامل‌ها گنجانده شده است. هدف اصلی UAC، افزایش سطح امنیت ویندوز با کاهش اثرات برنامه‌های مخرب است. این ویژگی با محدود کردن دسترسی برنامه‌ها به منابع حیاتی سیستم، از اجرای ناخواسته تغییرات مهم در سیستم توسط برنامه‌هایی که نیاز به امتیازات بالایی دارند، جلوگیری می‌کند.
لینوکس امن‌تر است یا ویندوز؟
با توجه به اطلاعاتی که تا اینجا به‌دست آوردیم، به‌طور کلی سیستم‌عامل لینوکس از امنیت پیشرفته‌تری در مقایسه با ویندوز برخوردار است؛ زیرا:
- یکی از مزایای اصلی لینوکس، متن‌باز بودن آن است. به‌طوریکه کد منبع لینوکس برای همگان قابل مشاهده و بازبینی است. به این ترتیب اگر خلل امنیتی و آسیب‌پذیری در لینوکس کشف شود، توسعه‌دهندگان و متخصصان امنیتی بتوانند به‌سرعت آن را مشاهده و رفع کنند. در واقع وجود جامعه بزرگی از توسعه‌دهندگان یک سیستم دفاع عمیق برای شناسایی سریع مشکلات ایجاد می‌کند؛ اما ویندوز به‌دلیل ماهیت Closed Source داشتن، چنین امکانی برای عموم وجود ندارد و آسیب‌پذیری‌های بیشتری می‌تواند در آن وجود داشته باشد.
- SELinux و AppArmor دو ابزار قدرتمند امنیتی در لینوکس هستند که وظیفه محافظت و کنترل دسترسی فرایندها و برنامه‌ها را برعهده دارند. این دو از طریق تعریف پروفایل‌ها و پالیسی‌های کنترل دسترسی، به‌طور گرانولار (دانه‌ای) بر منابع و فایل‌های سیستم نظارت داشته و دسترسی غیرمجاز را مسدود می‌کنند. ویندوز فاقد چنین ابزارهای پیشرفتهای است و تنها بر روی کنترل دسترسی اولیه فایل‌ها تکیه دارد که ضعیف‌تر از SELinux و AppArmor عمل می‌کند. بنابراین وجود این دو در لینوکس، برتری مهمی برای امنیت به شمار می‌آید.
- در لینوکس، مدیر سیستم می‌تواند به‌راحتی از طریق مخازن نرم‌افزاری، آخرین به‌روزرسانی‌های امنیتی و پتچ‌ها را دریافت و نصب کند. این فرایند کاملا خودکار و ساده است. اما در ویندوز، چنین سیستم متمرکزی برای مدیریت به‌روزرسانی‌ها وجود ندارد و کاربران باید به‌طور دستی آپدیت‌ها را چک، دانلود و نصب کنند که گاهی اوقات فراموش می‌شود. بنابراین مدیریت بهتر به‌روزرسانی‌ها در لینوکس، یکی دیگر از دلایل برتری آن در زمینه امنیت است.
- هسته لینوکس یک ساختار ماژولار و چند لایه دارد. این موضوع باعث شده تا اگر حمله‌ای به یکی از ماژول‌های خاص هسته صورت بگیرد، تنها همان ماژول آسیب ببیند و بقیه بخش‌های هسته و سیستم‌عامل همچنان ایمن و فعال بمانند. در مقابل، هسته ویندوز طراحی مونولیتیک دارد و اگر در یک نقطه آسیب ببیند، کل سیستم در معرض خطر قرار می‌گیرد. در نتیجه، ساختار ماژولار لینوکس مزیت مهمی برای امنیت به شمار می‌رود.
- مدل کاربر/گروه و کنترل دسترسی گرانولای لینوکس نسبت به مدل کاربر/گروه ساده ویندوز امنیت بیشتری دارد. به این معنا که در لینوکس، هر کاربر و گروهی، دسترسی‌ها و مجوزهای خاص خود را دارد.
- در لینوکس، کاربر ریشه (Root) بالاترین سطح دسترسی را در سیستم دارد و برنامه‌ها و نرم‌افزارهایی که نصب می‌شوند، به طور پیش‌فرض دسترسی Root ندارند.اما متاسفانه اکثر برنامه‌هایی که در ویندوز نصب می‌شوند، توسط کاربر Administrator (معادل Root در لینوکس) نصب شده و دسترسی کاملی به سیستم دارند.در نتیجه اگر یک برنامه مخرب در ویندوز نفوذ کند، می‌تواند به راحتی کنترل کل سیستم را بدست بگیرد. اما در لینوکس این خطر کمتر است.
آینده امنیت در لینوکس به کدام سمت می‌رود؟
با توجه به اینکه سیستم‌عامل لینوکس در حال توسعه راهکارهای پیشرفته‌تر و هوشمندانه‌تری برای مقابله با تهدیدات امنیتی است، به‌نظر می‌رسد در آینده این سیستم‌عامل به سمت تقویت و پیشرفتهای مداوم حرکت کند. چراکه انتظار می‌رود با توجه به ماهیت متن‌باز لینوکس، جامعه توسعه‌دهندگان به نقش مهم خود در شناسایی و رفع آسیب‌پذیری‌ها ادامه دهند.
همچنین به‌خاطر استفاده از راهکارهای امنیتی پیشرفته در لینوکس و توسعه ابزارهای امنیتی متن‌باز، انتظار می‌رود که تعداد و کیفیت ابزارهای امنیتی متن‌باز برای لینوکس افزایش یابد.
در نهایت با توجه به تغییرات مداوم در منظره تهدیدات سایبری، به احتمال زیاد لینوکس شاهد به‌روزرسانی‌های مداوم در امنیت خود خواهد بود. این تلاش‌ها شامل بهبود در رمزنگاری، مدیریت دسترسی، تشخیص و پاسخ به تهدیدات و همچنین توسعه ابزارهای امنیتی پیشرفته‌تر است. هدف این است که کاربران لینوکس از امنیت بالاتر و محافظت بهتر در برابر تهدیدات روزافزون سایبری برخوردار باشند.
